Luật BVMT 2020 có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 (riêng Khoản 3 Điều 29 của Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/02/2021), gồm 16 chương, 171 Điều, thêm mới gần 70 Điều và bãi bỏ gần 50 Điều so với Luật BVMT 2014, được kết cấu lại theo hướng đưa các quy định chi tiết về bảo vệ thành phần môi trường lên đầu để thể hiện sự quan tâm đến môi trường đất nước, sức khỏe nhân dân của Nhà nước.

Những điểm mới của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020
Vào ngày 17/11/2020, Quốc hội Việt Nam đã ban hành Luật Bảo vệ môi trường 2020 (Luật BVMT 2020) thay thế Luật Bảo vệ môi trường 2014 để tạo ra một khung hành lang pháp lý xuyên suốt, những cơ chế linh hoạt trong công tác bảo vệ môi trường, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, đáp ứng tiêu chuẩn phát triển của xã hội. Luật BVMT 2020 có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 (riêng Khoản 3 Điều 29 của Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/02/2021), gồm 16 chương, 171 Điều, thêm mới gần 70 Điều và bãi bỏ gần 50 Điều so với Luật BVMT 2014, được kết cấu lại theo hướng đưa các quy định chi tiết về bảo vệ thành phần môi trường lên đầu để thể hiện sự quan tâm đến môi trường đất nước, sức khỏe nhân dân của Nhà nước.

Luật BVMT 2020 có một số điểm mới nổi bật như sau:
Thứ nhất, bổ sung chủ thể “cộng đồng dân cư”. Theo quy định tại khoản 28 Điều 3 Luật BVMT 2020, “cộng đồng dân cư” lần đầu tiên được định nghĩa là “cộng đồng người sinh sống trên cùng địa bàn thôn, ấp, bản, làng, buôn, bon, phum, sóc, tổ dân phố hoặc điểm dân cư tương tự trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” và trở thành một chủ thể được tham vấn trong công tác đánh giá tác động môi trường tại khoản 1 Điều 33 Luật BVMT 2020. Có thể thấy, quy định này phản ánh rõ nét nhất phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” của Đảng và Nhà nước và cũng là tiền đề pháp lý để người dân có quyền nêu lên ý kiến và chủ động bảo vệ môi trường của họ đối với nơi mà họ đang sinh sống.
Thứ hai, phân nhóm các Dự án đầu tư theo tiêu chí môi trường và cắt giảm thủ tục hành chính. Các Luật BVMT trước đây chủ yếu căn cứ vào tiêu chí mức độ tác động đến môi trường và diện tích sử dụng đất để phân loại dự án đầu tư. Tuy nhiên, Luật BVMT 2020 đã bổ sung chi tiết tiêu chí môi trường để phân loại dự án đầu tư và đánh giá tác động môi trường như sau:

• Tiêu chí về môi trường để phân loại dự án đầu tư bao gồm: Quy mô, công suất, loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; Diện tích sử dụng đất, đất có mặt nước, khu vực biển; quy mô khai thác tài nguyên thiên nhiên; Yếu tố nhạy cảm về môi trường gồm khu dân cư tập trung; nguồn nước được dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt; khu bảo tồn thiên nhiên theo quy định của pháp luật về đa dạng sinh học, thủy sản; các loại rừng theo quy định của pháp luật về lâm nghiệp; di sản văn hóa vật thể, di sản thiên nhiên khác; đất trồng lúa nước từ 02 vụ trở lên; vùng đất ngập nước quan trọng; yêu cầu di dân, tái định cư và yếu tố nhạy cảm khác về môi trường.
• Phân nhóm dự án đầu tư căn cứ tiêu chí về môi trường như sau:

• Ngoài ra, dự án đầu tư nhóm I thuộc đối tượng phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường theo Điều 29 Luật BVMT 2022.

• Theo Luật BVMT 2014, một dự án cần phải thực hiện song song rất nhiều thủ tục để xin cấp giấy phép con tại các cơ quan quản lý nhà nước khác nhau, dẫn đến tình trạng việc quản lý môi trường không đồng nhất, chồng chéo, các cơ quan khác nhau khó để phối hợp với nhau thường xuyên, hiệu quả làm thời gian thực hiện Dự án kéo dài. Để giải quyết tình trạng trên, Luật BVMT 2020 đã bãi bỏ thủ tục xin cấp giấy phép xả nước thải vào công trình thủy lợi để lồng ghép nội dung của giấy phép trên vào Giấy phép môi trường nhằm thống nhất trách nhiệm, thẩm quyền giải quyết và nguyên tắc quản lý. 
• Theo khoản 3 Điều 35 Luật BVMT 2020, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có quyền: “Tổ chức thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với dự án đầu tư trên địa bàn, trừ đối tượng quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này. Bộ, cơ quan ngang Bộ có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có dự án phải thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với dự án đầu tư thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư của mình”. Như vậy, bộ máy quản lý nhà nước ở địa phương sẽ có nhiều trách nhiệm hơn, không chỉ với những Dự án thuộc thẩm quyền quyết định của mình mà còn với những Dự án thuộc thẩm quyền quyết định của các Bộ, cơ quan ngang Bộ. Quy định này được ra đời để đảm bảo thống nhất việc quản lý tại địa phương, đồng thời dễ dàng hơn trong công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, cấp phép sau này, làm giảm gánh nặng cho bộ máy trung ương và phát huy được tiềm lực của bộ máy địa phương. 

• Hiện nay, theo Luật BVMT hiện hành thì việc phân loại, chuyển giao, quản lý chất thải rắn sinh hoạt được quy định theo hướng phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn như sau: 

• Luật BVMT 2020 lần đầu tiên quy định việc lựa chọn cơ sở thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt “thông qua hình thức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu; trường hợp không thể lựa chọn thông qua hình thức đấu thầu thì thực hiện theo hình thức đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ theo quy định của pháp luật” (Điều 77, Điều 78). Quy định này mở ra cơ chế minh bạch, công bằng và khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam. Đồng thời giảm áp lực cho các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt truyền thống đang quá tải và đang là một trong những tác nhân gây ô nhiễm môi trường gia tăng.